OLSZTYN: Wystawa "Skarbonki i portmonetki" w Muzeum Warmii i Mazur

Ze zbiorów Muzeum Historycznego w Trokach (Litwa).

OLSZTYN: Wystawa

Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie zaprasza na wystawę przygotowaną na okres wakacyjno-letni, prezentującą kolekcję 216 skarbonek ze zbiorów Muzeum Historycznego w Trokach (Litwa).

Wystawie towarzyszy katalog w wersji litewsko-polskiej.

Materiał, jaki został użyty do wykonania prezentowanych skarbonek, jest ogromnie różnorodny, poczynając od gliny, drewna, gipsu, poprzez kute żelazo, miedź, mosiądz, srebro i złoto, ale również nowe stopy – wysokoniklowe mosiądze odporne na korozję – biały metal - nowe srebro – alpaka – argentan – melchior; obiekty są malowane oraz platerowane: srebrzone, złocone, miedziowane, cynowane, niklowane.

Najstarszą grupę w kolekcji stanowią obiekty pozyskane w trakcie prowadzonych na terenie Litwy wykopalisk archeologicznych – niewielkie gliniane skarbonki, w formie cebulek tulipana, z XVI-XVII wieku, z których pieniądze można było wydobyć dopiero po ich stłuczeniu.
  
Podstawowy trzon kolekcji (207 obiektów) stanowią skarbonki powstałe na przestrzeni około 150 lat, od początku XIX do połowy XX wieku. Pojedyncze obiekty można datować na XVIII wiek. Niewielką grupę stanowią skarbonki sakralne: mocowane do ściany, swobodnie stojące lub takie, które były obnoszone wśród wiernych, i tu, wyjątkowe dwie skarbonki w formie synagog.
 
Duża część kolekcji, to zminiaturyzowany świat, otaczający na co dzień człowieka: banki, sejfy, kasy pancerne, wiatraki, domy, słupy ogłoszeniowe, pomniki, zwierzęta, ptaki, sprzęty domowe: od kufrów i skarbczyków, po maszynę do szycia i piecyk do ogrzewania, książki i naczynia – wśród których królują kufle.
 
Część skarbonek nawiązuje do świata bajek, lub też w postaciach z bajek i z różnych opowieści, kryją się skarbonki. 

Do świata tej, jakby się zdawało zabawki, wkracza też aktualna sytuacja społeczna, polityczna – to widać szczególnie w skarbonkach amerykańskich.
 
Skarbonki, których forma odbiega od dotychczas znanych przedmiotów –to domowe kasy oszczędności. Według jednych, historia ich zaczęła się w USA, gdy amerykański bankier Walter Francis Burns (1866-1930) w roku 1894 opatentował w USA „Home Saving Bank System” (domowa kasa oszczędnościowa) i wręczał ją kredytobiorcom wraz z książeczką spłat. Według drugich, pierwszą domową kasę oszczędnościową wykonał duński inżynier Jakob Christian Hansen Ellehammer (1871-1946) w 1900 roku na zamówienie duńskiej firmy Landsmansbanken. Wykonana była z mosiądzu, a jej poszczególne części były odlewano osobno i łączone przy pomocy montowanych zacisków. Model ten upowszechnił się Holandii, Finlandii, później również w innych krajach. Popularne były również domowe kasy oszczędnościowe w kształcie książki oprawionej w sztuczną skórę.

Banki wydawały wierzycielom takie kasy oszczędnościowe, wraz z książkami ewidencyjnymi za określoną kaucję. Każda skarbonka miała indywidualny numer identyfikacyjny, a klucz do niej był przechowywany u skarbnika w banku. Skarbnik lub osoba upoważniona mogli przyjść do użytkownika i za odpowiednią opłatą opróżnić skarbonkę, a oszczędności przenieść do banku na konto właściciela i wypłacić mu odsetki. Takie skarbonki były traktowane jako punkt obsługi klienta.
 
Na prezentowanej wystawie kolekcji skarbonek i portmonetek ze zbiorów Muzeum w Trokach możemy więc zobaczyć, że poza ogólnie znaną funkcją, „zbierania” pieniędzy na określony cel, skarbonki spełniały również inne role: były prezentami z okazji chrztu, skarbonki - upominki reklamowe promujące banki, firmy handlowe, spółki kredytowe i finansowe, firmy ubezpieczeniowe, a także skarbonki reklamujące zupełnie inne branże, niezwiązane bezpośrednio z finansami, np.: firmy produkujące naczynia ze stali nierdzewnej.   
                           
Bardzo ważną pozycję w kolekcji trockich skarbonek zajmują żeliwne skarbonki produkowane w USA od drugiej połowy XIX wieku, a wśród nich skarbonki mechaniczne, „Mechanical Banks”, w których poszczególne elementy poruszane są za pomocą mechanizmu przegubowego, wprawiającego w ruch monetę, kierując ją do pojemnika. 

Równie ważne, z punktu widzenia choćby technicznego, są tu skarbonki z wmontowanymi systemami liczącymi monety. W tej grupie znalazł się oddzielny zbiór portmonetek – monetników [monetinek] z mechanizmem sprężynowym rejestrującym monety - wykonanych ze srebra, złota, metali srebrzonych, w formie zegarków kieszonkowych, papierośnic, puderniczki czy etui na okulary. Tego typu przedmioty szczególną popularnością cieszyły się w Rosji, ale wykonywano je również w Europie i Stanach Zjednoczonych. Były szczególnie cenione jako prezenty, a najbardziej wtedy, gdy wypełnione były monetami.  

Skarbonka w obecnych czasach kojarzy się  głównie z zabawką, z zabawką edukacyjną, uczącą dzieci oszczędzania – zbierania pieniędzy do jakiegoś pojemnika - na konkretny cel; wrzucający jest właścicielem zgromadzonych pieniędzy. Skarbonki również dobrze znamy z różnych akcji charytatywnych: PCK, Caritas, czy Orkiestry Świątecznej Pomocy; także w kościołach zachował się od wieków zwyczaj zbierania pieniędzy na określone cele. W tej grupie w momencie wrzucenia pieniędzy do skarbonki, zmienia się ich depozytariusz, właściciel.


                                

Artykuły powiązane

Tagi: Muzeum Warmii i Mazur | Olsztyn

Skomentuj

Komentujesz jako Gość. Opcjonalny login poniżej.